Belediyelerde Hile Denetimi: Yetki, Yöntem ve Sonuç Sorunsalı
Taner ERASLAN
İç Denetçi
Giriş
Antik çağlardan günümüze çözüm bulmaya çalıştığımız konulardan biri de hiledir. Hilenin tespiti, gelişen teknoloji ve farklılaşan ekonomik ilişkiler nedeniyle, her geçen daha da zorlaşmaktadır. Hile hem kamu hem de özel sektörde, organizasyonların varlığını ve geleceğini tehdit etmekte, yaygınlaşması durumunda da domino etkisi yaratarak birçok toplumsal sorunu tetiklemektedir.
Hileli eylemlerle, işletmelerin varlıklarının çalınması veya kötüye kullanılması yanında, paydaşların veya vergi dairesi gibi kurumların yanıltılması da mümkün olabilmektedir. Bu tür davranışları yapanlar kadar yardımcı olanların, tepkisiz kalanların veya öğrendiği halde gerekli bildirimleri yapmayanların da durumu, hile eylemi olarak değerlendirilmektedir.
Kamuda karmaşık ve sürekli değişen mevzuat normları, neyin hileli davranış olduğunu anlamamızı güçleştirmektedir. Bir mevzuat kuralı nedeniyle yapılması mümkün olmayan bir kamu gideri, buna ilişkin mevzuat kuralının değişmesiyle birlikte hukuken geçerlilik kazanabilmektedir. Değişen mevzuat bilinmediği için eski kurala bağlı kalınarak, usule aykırı yapıldığı düşünülen ancak güncel mevzuatla uyumlu yapılan kamu gideri, söz konusu mevzuat değişikliği bilinmediği için hileli davranış olarak değerlendirilebilmektedir.
Dolayısıyla, kamuda “hile”, “hileli eylem” ve “hile denetimi” kavramları, herkesçe tartışılmakla birlikte, objektif ve nesnel değerlendirmelerden uzaklaşılan ve başkaca amaçlar için kullanılan argümanlara dönüşebilmektedir.
Belediyeler açısından bakıldığında da hile kavramının özellikle seçim sonralarında yoğun bir şekilde tartışıldığı görülmektedir. Parti veya başkan değişen belediyelerde eski yönetime yönelik hileli davranış iddiaları gündeme gelmekte ve bu iddiaların objektif ortaya konulması, incelenmesi veya sonuçlandırılması tartışma konusu olabilmektedir.
Bu çalışmamızda, hile kavramını tanımlayarak, finansal açısından hile kavramının unsurları üzerinde durulacak ve hile denetimlerine ilişkin açıklamalara yer verilecektir. Diğer taraftan, belediyelerin denetimine ilişkin temel bilgilerle, hile denetiminin belediye mevzuatı açısından mümkün olup olamayacağı, hile denetimindeki yetki sorunu da tartışılacaktır. Ayrıca, her ne kadar mevzuatında tartışmalı olsa da hile denetimine ilişkin yöntem önerilerimi ve ortaya çıkması muhtemel sonuçlara ilişkin yapılması gereken işlemlere çalışmamda yer vereceğim.